مدت زمان طولانی الگوی شش وجهی زیبای دانه های برف، وجوه صاف و شکل های سخت مواد معدنی به عنوان شاهد خارجی نظم داخلی شناخته می شدند ، اما طبیعت این نظم داخلی، با شکل و مقیاس بلوک های شاختاری پایه ای ناشناخته بود. اولین ارتباط بین شکا خارجی با شکل بلور و ساختار داخلی توسط رابرت هوک معرفی شد.که بعد ها توسط رنه جاستهای گسترش یافت. در سال ۱۹۱۲ فون لاوه روش پراش پرتو ایکس را برای مطالعه ساختارهای بلوری کشف کرد که این روش توسط ویلیام هنری براگ و ویلیام لورنس براگ برای بررسی بلورها بکار گرفته شد.
کریستالوگرافی پرتو ایکس عبارت است از “تعیین آرایش اتم ها در جامدات بلوری”. واژه کریستالوگرافی از کلمه یونانی کریستالون به معنای “قطره یخ زده” و گرافی به معنای “من می نویسم” گرفته شده است . با پیشرفت و توسعه علم و ساخت دستگاه های پیشرفته تر با امکانات بیشتر امروزه کریستالوگرافی یکی از روشهای معمول و بسیار قدرتمند برای تعیین ساختار ملکولهای مختلفی از مواد آلی کوچک تا پروتئینها و بیومولکولهای بزرگ، است. این اهمیت تا جایی پیشرفت که سال ۲۰۱۴ به عنوان سال ملی کریستالوگرافی نام گذاری شد.
نکته منفی در مورد این روش آن است که تجهیزات مربوز به آن گران بوده و هزینه زیادی را به همراه خواهد داشت. از این رو روشی نیست که در همه جا مورد استفاده قرار گیرد از طرف دیگر تهیه بلور های مناسب به منظور تعیین ساختار کار راحتی نخواهد بود نکته دیگر تخصص لازم برای کار با دستگاه است. در کشور ما ایران به علت هزینه بالا این دستگاه در تمامی دانشگاهها وجود ندارد. از معدود دانشگاههایی که این دستگاه را داشته و در حال حاضر مشغول به کار است میتوان دانشگاه تهران (دکتر عباسی) و دانشگاه شهید بهشتی (دکتر خواصی) را نام برد. هر ساله به منظور آشنایی بیشتر دانشجویان با این روش و تکنیک های مربوط به آن و آموزش کار با دستگاه پرتو ایکس کارگاههای آموزشی بسیاری در دانشگاه ها برگزار می گردد. اخرین گارکاه آموزشی، در دانشگاه تهران و اواسط بهمن ماه برگزار خواهد شد. برای کسب اطلاع بیشتر به سایت پردیس علوم مراجعه کنید. لازم به تذکر است که دانشجویان شیمی معدنی برای چاپ مقاله های معتبر لازم است از ترکیبات سنتزی خود بلور مورد نظر را تهیه کنند. در گذشته اساتید و دانشجویان نمونه های خود را برای این کار به خارج از کشور پست میکردند. یکی از اشکالات همراه با این روش امکان از بین رفتن بلور در فرایندهای حمل و نقل میباشد.